Κίνδυνοι από απομόχλευση των νοικοκυριών

 

Κίνδυνοι από απομόχλευση των νοικοκυριών
Κατά το ΔΝΤ η απομόχλευση των νοικοκυριών στις ανεπτυγμένες χώρες υπονομεύει σοβαρά την ανάκαμψή τους, στο μέτρο που οι καταναλωτές προσπαθούν να επανασχεδιάσουν τους προϋπολογισμούς τους.
Τα νοικοκυριά, αντιμέτωπα με τον πολύ σημαντικό πλέον κίνδυνο της ανεργίας, μειώνουν την κατανάλωσή τους, δημιουργώντας ένα «κομπόδεμα» αποταμίευσης.
«Η λιτότητα είναι το ένα σκέλος της οικονομικής δυσπραγίας στις αναπτυγμένες οικονομίες. Η άλλη πλευρά έγκειται στην απομόχλευση των νοικοκυριών, τα οποία, μετά την πτώση της αγοράς ακινήτων, προσπαθούν να επανασχεδιάσουν την οικονομική τους κατάσταση, με κριτήριο τη μείωση της κατανάλωσης. Και το φαινόμενο αυτό είναι πολύ σοβαρό για τη διεθνή οικονομία». Αυτά τονίζει ο γνωστός Γάλλος οικονομολόγος και συγγραφέας Ντανιέλ Κοέν, που διδάσκει στο πανεπιστήμιο του Παρισιού.
Στο ίδιο επίπεδο κινείται και η τελευταία έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) για την κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας, της οποίας ένα ειδικό κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στο χρέος των νοικοκυριών στις ανεπτυγμένες χώρες. Γίνεται δε ειδική μνεία στις περιπτώσεις των ΗΠΑ, της Ισπανίας, της Ιρλανδίας, της Ισλανδίας και του Ηνωμ. Βασιλείου -χώρες στις οποίες η «φούσκα» των ακινήτων είχε προσλάβει εκρηκτικές διαστάσεις, έως ότου τελικά εκραγεί. Στην έκθεση, επισημαίνεται ότι η πτώση της αγοράς ακινήτων, ειδικά στις προαναφερόμενες χώρες, αλλά και γενικότερα στο δυτικό κόσμο, θα έχει πενταετή διάρκεια και θα επηρεάσει αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα, προκαλώντας άνοδο της ανεργίας. Αυτό θα είναι το τίμημα των μειώσεων στα πραγματικά ΑΕΠ και της καταναλωτικής κάμψης.
Κάμψη η οποία, κατά το ΔΝΤ, συνοδεύεται από αύξηση των χρεών των νοικοκυριών και πτώση στις τιμές των ακινήτων, που οδηγεί αρκετά νοικοκυριά σε πλήρη αδυναμία να ξεφύγουν από την «παγίδα του χρέους τους». Ετσι, σε τέσσερις από τις χώρες με υπερχρεωμένα νοικοκυριά, η κατανάλωση ακολούθησε πτωτική πορεία την περίοδο 2008-2011 και μόνον οι ΗΠΑ μπόρεσαν να ξεφύγουν από αυτόν το φαύλο κύκλο. Σήμερα, η κατάσταση δείχνει επίσης να αλλάζει στην Ισλανδία και την Ιρλανδία, δύο χώρες που εφάρμοσαν γενναία προγράμματα μείωσης των ιδιωτικών χρεών, με παράλληλη ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας σε τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Αξίζει να υπογραμμίσουμε ότι η Ιρλανδία, στα τέλη του 2010, έλαβε -ως γνωστόν- πακέτο διάσωσης ύψους 85 δισ. ευρώ, καθώς η έκθεση των τραπεζών της στην πιστωτική κρίση και τη «φούσκα» των ακινήτων εκτόξευσε το έλλειμμα της χώρας στο επίπεδο του 31,2% του ΑΕΠ το 2010, ενώ και πέρυσι ήταν το μεγαλύτερο στην Ε.Ε. (της τάξης του 13,1% του ΑΕΠ). Φέτος, το ιρλανδικό ΑΕΠ αναμένεται να παρουσιάσει οριακή ανάπτυξη 0,5%, προτού επιταχυνθεί στο 2% κατά το επόμενο έτος, σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις του ΔΝΤ στην έκθεσή του για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας.
Η εμπιστοσύνη των αγορών επιστρέφει στο Δουβλίνο -κάτι που γίνεται αντιληπτό και στις αγορές ομολόγων-, με την αποκλιμάκωση των ιρλανδικών spreads από το υψηλό του Ιουλίου 2011, καθώς οι επενδυτές φαίνεται να μένουν ικανοποιημένοι τόσο από την προσήλωση της χώρας στο πρόγραμμα της Ε.Ε. όσο και στα σημάδια ανάκαμψης της οικονομίας. Σαφώς, δε, η ιρλανδική περίπτωση αποτελεί ένα καλό μάθημα για όλους όσοι θέλουν να διδάσκονται.
Στην Ισλανδία, για να στηρίξει τα νοικοκυριά, η κυβέρνηση της χώρας παίρνει μέτρα «κουρέματος» των χρεών τους, κάθε φορά που αυτό δικαιολογείτο, και έδωσε σοβαρές παρατάσεις αποπληρωμής χρεών, αλλά στη βάση κατά περίπτωση συμφωνιών. Οπως υποστηρίζουν οι ειδικοί, το μέτρο αυτό ήταν μεν χρονοβόρο, ωστόσο, κρινόμενο εκ των αποτελεσμάτων του, απεδείχθη εξαιρετικά πετυχημένο. Αμεσο αποτέλεσμα αυτής της τακτικής είναι η πρόβλεψη ότι στην Ισλανδία, σε πραγματικούς όρους, η κατανάλωση θα παρουσιάσει άνοδο 2,6% ετησίως από φέτος έως και το 2016 -και θα είναι η υψηλότερη στον ανεπτυγμένο κόσμο.
Αυτός είναι και ο λόγος που το ΔΝΤ προτείνει τολμηρές αναδιαρθρώσεις ιδιωτικών χρεών στις προβληματικές χώρες και ιδιαίτερα στην Ισπανία και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό. Παρόμοιες αναδιαρθρώσεις γίνονται ήδη στις ΗΠΑ, είτε με «πάγωμα» της αποπληρωμής ενυπόθηκων δανείων είτε με παρατάσεις που διευκολύνουν αναδιαρθρώσεις ιδιωτικών χρεών. Αναμένεται έτσι ότι, στις ΗΠΑ, το πρόσημο θα είναι θετικό για το 2012, με την ιδιωτική κατανάλωση να ανεβαίνει αισθητά περισσότερο απ' ό,τι στην Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία.
Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι οι ΗΠΑ μειώνουν και τις στρατιωτικές τους δαπάνες στο εξωτερικό, μεταφέροντας πόρους στο εσωτερικό. Πριν από τη λήξη της θητείας του, νωρίτερα, φέτος, ο υπουργός Αμυνας, Ρόμπερτ Γκέιτς ανακοίνωσε περικοπές της τάξης των 78 δισ. δολαρίων για τα επόμενα πέντε χρόνια, ενώ η οροφή του χρέους, όπως συμφωνήθηκε πρόσφατα, θα μπορούσε να προκαλέσει περικοπή άλλων 350 δισ. δολαρίων από τον αμυντικό προϋπολογισμό για τα επόμενα δέκα χρόνια. Εκτός από τη δημοσιονομική πειθαρχία, η Ουάσιγκτον φαίνεται να ανακάλυψε εκ νέου τις αρετές της πολυμέρειας και της συγκρατημένης εξωτερικής πολιτικής. Εχει χαμηλώσει τον πήχη των στόχων της στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, έβγαλε την επέκταση του ΝΑΤΟ από την ατζέντα της και άφησε τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο να ηγηθούν της επέμβασης στη Λιβύη.
Ωστόσο, αν οι Αμερικανοί πολιτικοί έχουν μειώσει τις στρατηγικές δεσμεύσεις της χώρας ως απάντηση στην πτώση της σχετικής δύναμής της, έχουν ακόμα απόσταση από το να εναγκαλισθούν πλήρως τη λιτότητα, ως μία πολιτική, και να εγκρίνουν μεγάλες περικοπές δαπανών στο στρατιωτικό τομέα της αμερικανικής οικονομίας. Είναι, πάντως, γεγονός ότι η αμερικανική εξωτερική πολιτική βρίσκεται σε φάση μεταμόρφωσής της και αυτή είναι μία εξέλιξη που θα έχει και τις ανάλογες -θετικές- επιπτώσεις στην πορεία της αμερικανικής οικονομίας.
Προσπάθειες να αποφύγει τις δυσάρεστες επιπτώσεις της απομόχλευσης των νοικοκυριών κάνει και το Ηνωμένο Βασίλειο, όχι όμως στην κατεύθυνση της βοήθειας προς τα νοικοκυριά. «Στην Βρετανία της λιτότητας, γίνονται προσπάθειες πιστωτικής επέκτασης και στήριξης των τιμών των ενεργητικών και όχι αναδιάρθρωσης των ιδιωτικών χρεών. Ετσι, οι προοπτικές για την πορεία της καταναλώσεως είναι μετριοπαθείς και η σχετική πρόβλεψη δεν πάει πιο μακριά από άνοδο 1% το χρόνο, έως το 2016», αναφέρει ο Ντανιέλ Κοέν.
Αντίθετα, στην ηπειρωτική Ευρώπη -και κυρίως στην Ισπανία, την Ελλάδα και την Ιταλία- η κατάσταση είναι κρίσιμη. Τα νοικοκυριά, αντιμέτωπα με τον πολύ σημαντικό πλέον κίνδυνο της ανεργίας, μειώνουν την κατανάλωσή τους, δημιουργώντας ένα «κομπόδεμα» αποταμίευσης. Οι επιχειρήσεις, αντιμέτωπες με τη μείωση της κατανάλωσης, ελαττώνουν την απασχόληση προσωπικού και περιορίζουν τα έξοδα, διακόπτοντας τις επενδύσεις -κάτι που επιβεβαιώνει τις απαισιόδοξες προβλέψεις των φορέων και αυξάνει την ύφεση. Τέλος, οι τράπεζες γίνονται εξαιρετικά επιφυλακτικές όσον αφορά στη χορήγηση δανείων σε νοικοκυριά και σε επιχειρήσεις, σε τέτοιους χαλεπούς καιρούς. Ο όγκος των πιστώσεων μειώνεται -εξέλιξη που επιβεβαιώνει τις απαισιόδοξες προβλέψεις.
Αυτή η ιστορία, που ίσως φαίνεται ασήμαντη, στηρίζεται σε αυτό που οι οικονομολόγοι αποκαλούν «ατέλεια» της χρηματοοικονομικής και που είναι, τελικά, η ανεπάρκεια των χρηματοπιστωτικών αγορών: απέναντι σε ένα αβέβαιο μέλλον, η λογική συμπεριφορά οδηγεί στην αυτασφάλιση, δηλαδή στη μείωση των προσωπικών εξόδων και σε συντηρητική αποταμίευση ρευστών διαθεσίμων.
Κάτι τέτοιο έχει, βεβαίως, αρνητικές επιπτώσεις για την οικονομική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα να ερμηνεύονται και οι τελευταίες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που είναι τελικά η συμμετοχή της Ευρωζώνης ως επενδυτή στην επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, κυρίως των ισπανικών.
Οπως και να έχουν πάντως τα πράγματα, στις σημερινές συνθήκες γίνεται κατάδηλο ότι η Δύση οδεύει προς μία νέα οικονομική τάξη πραγμάτων, η οποία ίσως να είναι το παρατεταμένο αποτέλεσμα της βασικής αποταμίευσης για στοιχειώδεις ανάγκες, με ταυτόχρονη απομόχλευση της οικονομικής δομής των νοικοκυριών. Αυτό σημαίνει νέου τύπου κρατικές παρεμβάσεις στην οικονομία, αλλά και νέες προκλήσεις για τους ανθρώπους της παραγωγής και του μάρκετινγκ.
ΑΘΑΝ. Χ. ΠΑΠΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ
Πηγή;naftemporiki.gr
Κίνδυνοι από απομόχλευση των νοικοκυριών
Κατά το ΔΝΤ η απομόχλευση των νοικοκυριών στις ανεπτυγμένες χώρες υπονομεύει σοβαρά την ανάκαμψή τους, στο μέτρο που οι καταναλωτές προσπαθούν να επανασχεδιάσουν τους προϋπολογισμούς τους.
Τα νοικοκυριά, αντιμέτωπα με τον πολύ σημαντικό πλέον κίνδυνο της ανεργίας, μειώνουν την κατανάλωσή τους, δημιουργώντας ένα «κομπόδεμα» αποταμίευσης.
«Η λιτότητα είναι το ένα σκέλος της οικονομικής δυσπραγίας στις αναπτυγμένες οικονομίες. Η άλλη πλευρά έγκειται στην απομόχλευση των νοικοκυριών, τα οποία, μετά την πτώση της αγοράς ακινήτων, προσπαθούν να επανασχεδιάσουν την οικονομική τους κατάσταση, με κριτήριο τη μείωση της κατανάλωσης. Και το φαινόμενο αυτό είναι πολύ σοβαρό για τη διεθνή οικονομία». Αυτά τονίζει ο γνωστός Γάλλος οικονομολόγος και συγγραφέας Ντανιέλ Κοέν, που διδάσκει στο πανεπιστήμιο του Παρισιού. 
Στο ίδιο επίπεδο κινείται και η τελευταία έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) για την κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας, της οποίας ένα ειδικό κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στο χρέος των νοικοκυριών στις ανεπτυγμένες χώρες. Γίνεται δε ειδική μνεία στις περιπτώσεις των ΗΠΑ, της Ισπανίας, της Ιρλανδίας, της Ισλανδίας και του Ηνωμ. Βασιλείου -χώρες στις οποίες η «φούσκα» των ακινήτων είχε προσλάβει εκρηκτικές διαστάσεις, έως ότου τελικά εκραγεί. Στην έκθεση, επισημαίνεται ότι η πτώση της αγοράς ακινήτων, ειδικά στις προαναφερόμενες χώρες, αλλά και γενικότερα στο δυτικό κόσμο, θα έχει πενταετή διάρκεια και θα επηρεάσει αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα, προκαλώντας άνοδο της ανεργίας. Αυτό θα είναι το τίμημα των μειώσεων στα πραγματικά ΑΕΠ και της καταναλωτικής κάμψης.
 Κάμψη η οποία, κατά το ΔΝΤ, συνοδεύεται από αύξηση των χρεών των νοικοκυριών και πτώση στις τιμές των ακινήτων, που οδηγεί αρκετά νοικοκυριά σε πλήρη αδυναμία να ξεφύγουν από την «παγίδα του χρέους τους». Ετσι, σε τέσσερις από τις χώρες με υπερχρεωμένα νοικοκυριά, η κατανάλωση ακολούθησε πτωτική πορεία την περίοδο 2008-2011 και μόνον οι ΗΠΑ μπόρεσαν να ξεφύγουν από αυτόν το φαύλο κύκλο. Σήμερα, η κατάσταση δείχνει επίσης να αλλάζει στην Ισλανδία και την Ιρλανδία, δύο χώρες που εφάρμοσαν γενναία προγράμματα μείωσης των ιδιωτικών χρεών, με παράλληλη ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας σε τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας. 
Αξίζει να υπογραμμίσουμε ότι η Ιρλανδία, στα τέλη του 2010, έλαβε -ως γνωστόν- πακέτο διάσωσης ύψους 85 δισ. ευρώ, καθώς η έκθεση των τραπεζών της στην πιστωτική κρίση και τη «φούσκα» των ακινήτων εκτόξευσε το έλλειμμα της χώρας στο επίπεδο του 31,2% του ΑΕΠ το 2010, ενώ και πέρυσι ήταν το μεγαλύτερο στην Ε.Ε. (της τάξης του 13,1% του ΑΕΠ). Φέτος, το ιρλανδικό ΑΕΠ αναμένεται να παρουσιάσει οριακή ανάπτυξη 0,5%, προτού επιταχυνθεί στο 2% κατά το επόμενο έτος, σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις του ΔΝΤ στην έκθεσή του για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας. 
Η εμπιστοσύνη των αγορών επιστρέφει στο Δουβλίνο -κάτι που γίνεται αντιληπτό και στις αγορές ομολόγων-, με την αποκλιμάκωση των ιρλανδικών spreads από το υψηλό του Ιουλίου 2011, καθώς οι επενδυτές φαίνεται να μένουν ικανοποιημένοι τόσο από την προσήλωση της χώρας στο πρόγραμμα της Ε.Ε. όσο και στα σημάδια ανάκαμψης της οικονομίας. Σαφώς, δε, η ιρλανδική περίπτωση αποτελεί ένα καλό μάθημα για όλους όσοι θέλουν να διδάσκονται.
 Στην Ισλανδία, για να στηρίξει τα νοικοκυριά, η κυβέρνηση της χώρας παίρνει μέτρα «κουρέματος» των χρεών τους, κάθε φορά που αυτό δικαιολογείτο, και έδωσε σοβαρές παρατάσεις αποπληρωμής χρεών, αλλά στη βάση κατά περίπτωση συμφωνιών. Οπως υποστηρίζουν οι ειδικοί, το μέτρο αυτό ήταν μεν χρονοβόρο, ωστόσο, κρινόμενο εκ των αποτελεσμάτων του, απεδείχθη εξαιρετικά πετυχημένο. Αμεσο αποτέλεσμα αυτής της τακτικής είναι η πρόβλεψη ότι στην Ισλανδία, σε πραγματικούς όρους, η κατανάλωση θα παρουσιάσει άνοδο 2,6% ετησίως από φέτος έως και το 2016 -και θα είναι η υψηλότερη στον ανεπτυγμένο κόσμο.
 Αυτός είναι και ο λόγος που το ΔΝΤ προτείνει τολμηρές αναδιαρθρώσεις ιδιωτικών χρεών στις προβληματικές χώρες και ιδιαίτερα στην Ισπανία και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό. Παρόμοιες αναδιαρθρώσεις γίνονται ήδη στις ΗΠΑ, είτε με «πάγωμα» της αποπληρωμής ενυπόθηκων δανείων είτε με παρατάσεις που διευκολύνουν αναδιαρθρώσεις ιδιωτικών χρεών. Αναμένεται έτσι ότι, στις ΗΠΑ, το πρόσημο θα είναι θετικό για το 2012, με την ιδιωτική κατανάλωση να ανεβαίνει αισθητά περισσότερο απ' ό,τι στην Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία.
 Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι οι ΗΠΑ μειώνουν και τις στρατιωτικές τους δαπάνες στο εξωτερικό, μεταφέροντας πόρους στο εσωτερικό. Πριν από τη λήξη της θητείας του, νωρίτερα, φέτος, ο υπουργός Αμυνας, Ρόμπερτ Γκέιτς ανακοίνωσε περικοπές της τάξης των 78 δισ. δολαρίων για τα επόμενα πέντε χρόνια, ενώ η οροφή του χρέους, όπως συμφωνήθηκε πρόσφατα, θα μπορούσε να προκαλέσει περικοπή άλλων 350 δισ. δολαρίων από τον αμυντικό προϋπολογισμό για τα επόμενα δέκα χρόνια. Εκτός από τη δημοσιονομική πειθαρχία, η Ουάσιγκτον φαίνεται να ανακάλυψε εκ νέου τις αρετές της πολυμέρειας και της συγκρατημένης εξωτερικής πολιτικής. Εχει χαμηλώσει τον πήχη των στόχων της στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, έβγαλε την επέκταση του ΝΑΤΟ από την ατζέντα της και άφησε τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο να ηγηθούν της επέμβασης στη Λιβύη.
Ωστόσο, αν οι Αμερικανοί πολιτικοί έχουν μειώσει τις στρατηγικές δεσμεύσεις της χώρας ως απάντηση στην πτώση της σχετικής δύναμής της, έχουν ακόμα απόσταση από το να εναγκαλισθούν πλήρως τη λιτότητα, ως μία πολιτική, και να εγκρίνουν μεγάλες περικοπές δαπανών στο στρατιωτικό τομέα της αμερικανικής οικονομίας. Είναι, πάντως, γεγονός ότι η αμερικανική εξωτερική πολιτική βρίσκεται σε φάση μεταμόρφωσής της και αυτή είναι μία εξέλιξη που θα έχει και τις ανάλογες -θετικές- επιπτώσεις στην πορεία της αμερικανικής οικονομίας.
 Προσπάθειες να αποφύγει τις δυσάρεστες επιπτώσεις της απομόχλευσης των νοικοκυριών κάνει και το Ηνωμένο Βασίλειο, όχι όμως στην κατεύθυνση της βοήθειας προς τα νοικοκυριά. «Στην Βρετανία της λιτότητας, γίνονται προσπάθειες πιστωτικής επέκτασης και στήριξης των τιμών των ενεργητικών και όχι αναδιάρθρωσης των ιδιωτικών χρεών. Ετσι, οι προοπτικές για την πορεία της καταναλώσεως είναι μετριοπαθείς και η σχετική πρόβλεψη δεν πάει πιο μακριά από άνοδο 1% το χρόνο, έως το 2016», αναφέρει ο Ντανιέλ Κοέν.
 Αντίθετα, στην ηπειρωτική Ευρώπη -και κυρίως στην Ισπανία, την Ελλάδα και την Ιταλία- η κατάσταση είναι κρίσιμη. Τα νοικοκυριά, αντιμέτωπα με τον πολύ σημαντικό πλέον κίνδυνο της ανεργίας, μειώνουν την κατανάλωσή τους, δημιουργώντας ένα «κομπόδεμα» αποταμίευσης. Οι επιχειρήσεις, αντιμέτωπες με τη μείωση της κατανάλωσης, ελαττώνουν την απασχόληση προσωπικού και περιορίζουν τα έξοδα, διακόπτοντας τις επενδύσεις -κάτι που επιβεβαιώνει τις απαισιόδοξες προβλέψεις των φορέων και αυξάνει την ύφεση. Τέλος, οι τράπεζες γίνονται εξαιρετικά επιφυλακτικές όσον αφορά στη χορήγηση δανείων σε νοικοκυριά και σε επιχειρήσεις, σε τέτοιους χαλεπούς καιρούς. Ο όγκος των πιστώσεων μειώνεται -εξέλιξη που επιβεβαιώνει τις απαισιόδοξες προβλέψεις. 
Αυτή η ιστορία, που ίσως φαίνεται ασήμαντη, στηρίζεται σε αυτό που οι οικονομολόγοι αποκαλούν «ατέλεια» της χρηματοοικονομικής και που είναι, τελικά, η ανεπάρκεια των χρηματοπιστωτικών αγορών: απέναντι σε ένα αβέβαιο μέλλον, η λογική συμπεριφορά οδηγεί στην αυτασφάλιση, δηλαδή στη μείωση των προσωπικών εξόδων και σε συντηρητική αποταμίευση ρευστών διαθεσίμων. 
Κάτι τέτοιο έχει, βεβαίως, αρνητικές επιπτώσεις για την οικονομική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα να ερμηνεύονται και οι τελευταίες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που είναι τελικά η συμμετοχή της Ευρωζώνης ως επενδυτή στην επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, κυρίως των ισπανικών.
 Οπως και να έχουν πάντως τα πράγματα, στις σημερινές συνθήκες γίνεται κατάδηλο ότι η Δύση οδεύει προς μία νέα οικονομική τάξη πραγμάτων, η οποία ίσως να είναι το παρατεταμένο αποτέλεσμα της βασικής αποταμίευσης για στοιχειώδεις ανάγκες, με ταυτόχρονη απομόχλευση της οικονομικής δομής των νοικοκυριών. Αυτό σημαίνει νέου τύπου κρατικές παρεμβάσεις στην οικονομία, αλλά και νέες προκλήσεις για τους ανθρώπους της παραγωγής και του μάρκετινγκ.
 ΑΘΑΝ. Χ. ΠΑΠΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ
Πηγή;naftemporiki.gr